رفتار کنترل سرطان پستان از نگاه زنان: یک پژوهش کیفی

زمینه و هدف: سرطان پستان شایعترین سرطان زنان در ایران است. تشخیص زودرس این بیماری در موفقیت آمیز بودن درمان، کاهش میزان مرگ و میر، کاهش بار بیماری و هزینه های درمانی ناشی از تشخیص دیرهنگام آن بسیار مؤثر است. در کشور ما، علل عمده مرگ و میر و سایر پیامدهای ناگوار این بیماری ناشی از مراجعه دیر هنگام زنان است. تاکنون چگونگی این رفتار بررسی نشده است. این تحقیق به منظور انجام مطالعه ای کیفی برای روشن سازی مفهوم کنترل و پیشگیری از سرطان پستان و مؤلفه های تأثیرگذار بر آن روی زنان شهر تهران انجام گردید. روش تحقیق: تحقیق با طراحی رویکرد کیفی و به روش grounded theory بر روی زنان در یک طیف گسترده و با انتخاب نمونه ها به صورت هدفمند انجام شد و مفهوم کنترل و پیشگیری بیماری سرطان پستان از طریق مصاحبه های عمیق نیمه سازمان یافته (گروهی و فردی) بررسی گردید. جمع آوری داده ها آن قدر ادامه یافت تا اشباع داده ها حاصل گردید. تجزیه و تحلیل داده ها با استفاده از روش تحلیل مقایسه ای مداوم انجام شد. یافته ها: تحقیق بر روی 31 نفر زن در سنین 05/8± 49 سال، شامل 8/54% شاغل، 1/45% خانه دار، 3/48% با سطح تحصیلات متوسط و 27% متأهل، انجام شد. دو روند مؤثر بر رفتار زنان در قالب عوامل فردی به عنوان روند تعیین کننده رفتار کنترل سرطان پستان و عوامل اجتماعی به عنوان موارد تأثیرگذار بر این رفتار شناسایی شدند. سه مقوله نگرش نامطلوب نسبت به رفتار، درک ناکافی از خطر و ناکارآمدی درک شده از داده ها استحصال گردید. مفاهیم مذکور همان موانع و ناکامی هایی هستند که در فرایند رفتار کنترل سرطان پستان با تصویر رفتار منفعل ممکن است بروز کند. نتیجه گیری: کنترل مفهومی چندبعدی و دارای ابعاد و زمینه های فردی و اجتماعی است اما درجه انتخاب ارادی فردی بالاست؛ پس از تجزیه تحلیل نهایی داده ها، نگرش نامطلوب نسبت به کنترل و پیشگیری از سرطان پستان به عنوان متغیر مرکزی و ترغیب آگاهانه برای اصلاح آن تشخیص داده شد. ارتقای سلامت زنان که نیمی از جمعیت فعال کشور را تشکیل می دهند، از ملزومات توسعه پایدار به شمار می رود و تدوین راهکارهای مناسب به منظور هوشیارسازی نسبت به تهدیدات سلامتی، رسالت آموزش بهداشت می باشد. لازمه برنامه ریزی مؤثر آموزشی در این زمینه توجه به ساختار نگرش زنان می باشد و به نظر می رسد بررسیهای کیفی بهتر از روشهای کمّی می توانند موقعیتهای رفتاری را تبیین و به طراحی مداخلات آموزشی کمک نمایند. استخراج مفهوم کنترل و پیشگیری از سرطان پستان به روشهای کمّی متداول و مقایسه آن با نتایج این تحقیق پیشنهاد می شود.